WZH Stories Blog

Eens per week bezoek ik het hospice in Waterhof. Samen met een zorgmedewerker bespreken we wie er open zou kunnen staan voor muziek. Vervolgens ga ik bij die mensen langs. Sommigen zijn wat huiverig en kijken de kat uit de boom, sommigen staan er gelijk voor open. Ik probeer in alle situaties zo goed en snel mogelijk af te stemmen.

Vaak komen thema’s naar voren als loslaten, ontspanning en terugblikken.

Muziek kan direct het gevoelsleven raken, wat voor ontspanning kan zorgen, maar ook voor confrontatie met pijnlijke gevoelens. Gelukkig kan muziek ook heel goed verzachtend werken, vaak ook zonder woorden.

Nummers met een betekenisvolle tekst kunnen samen geluisterd worden. Ook kunnen we een eigen tekst gebruiken en die op muziek zetten. Herinneringen kunnen door muziek opgehaald worden en verzameld worden in een muzikale levensloop (muzieknummers per levensfase).

Af en toe zoek ik samen met mensen naar muziek voor tijdens hun uitvaart. Ook wordt er best vaak naar religieuze of spirituele muziek gevraagd.

Omdat veel mensen erg kwetsbaar zijn en niet te veel belast kunnen worden, is er veel behoefte aan ontspanning, stilte en verzachting. En aan het beleven van positieve gevoelens. Daarom maak ik vaak geïmproviseerde muziek, naast het bed op passende instrumenten.

Afsluiten en Loslaten.

Mw. ligt in bed. Ze heeft vaak pijn en kijkt onrustig rond. Ze drukt vaak op het polsalarm.

Het lukt haar om zich even te richten op het luisteren naar haar voorkeursmuziek, Bob Marley. Ze concentreert zich en ligt wat stiller als ze luistert. In de stilte erna vertelt ze over haar kinderen, ze lacht een beetje als ze vertelt. Ze zegt ook dat het zo moeilijk is om ze los te laten, ze huilt een beetje.

Ik stel voor om wat woorden op papier te zetten, te beginnen met wat ze net over haar kinderen zei. We schrijven samen een tekst, gericht aan haar kinderen. Hierna maak ik een groove van een elektronische beat en mijn gitaar, in de reggae-stijl van Bob Marley. Hoewel ze erg verzwakt is wil ze haar tekst er zelf overheen rappen. De opname die ik hiervan maak is een blijvende herinnering geworden voor haar kinderen. Voor mw. zelf was het een manier om haar kinderen een beetje los te laten.

Door: Samara, muziektherapeut.

Na twee dagen op mijn vier kleinkids te hebben gepast en grotendeels op de vloer te hebben gezeten en gelegen (“oma ook slapen”), is het nu prettig om rustig achter mijn laptop thuis aan het werk te zijn. Ik belde net met een van mijn collega’s over het maken van bladen voor een condoleanceregister voor een van onze locaties. Daar hebben we vandaag geen tijd voor en gaan we volgende week mee aan de slag. Even mailen aan de collega van de locatie, zodat ze weet wat ze kan verwachten.

Zo, ik heb een concept persbericht voor de vijftigjarige verjaardag van WZH Sammersbrug doorgestuurd naar de locatiemanager. Er komt maandag hoog bezoek om het verjaarsfeest op te luisteren: niemand minder dan burgemeester Van Zanen van Den Haag. Hij komt een toast uitbrengen op dit jubileum, dus alles moet goed geregeld zijn. Samen met een aantal collega’s van WZH Sammersbrug en de collega’s van mijn team zijn we goed voorbereid.

Mijn krasse tante is onlangs twee keer zo oud als WZH Sammersbrug geworden. Ook bij haar kwam de burgemeester op bezoek. Een van haar dochters had taart meegenomen en de burgemeester liet het zich goed smaken. Hij was verbaasd dat mijn tante nog zoveel te vertellen had. Tja, ze mag dan met een rollator lopen en drie keer per dag thuishulp hebben, haar geestelijke vermogens zijn nog prima in orde. Ik hoop dat ik haar genen heb.

Over ouderen gesproken, mijn nieuwe collega communicatieadviseur stelde voor om mooie verhalen van ouderen bij WZH op onze kanalen te publiceren. Goed idee. Lezers zijn vaak geïnteresseerd in verhalen, wie weet gaat er wel een heel mooi verhaal achter deze mevrouw schuil. Ik ga er achteraan.

Ik moet trouwens niet vergeten om een overdrachtsdocument te maken voor mijn collega’s volgende week en schrijf het op mijn actielijstje. Na Pasen ga ik twee weken naar een ashram in Trinidad. Daar ga ik me samen met mensen uit andere landen onder leiding van een Guru onderdompelen in het zingen van mantra’s, yogalessen, meditaties, het meedoen aan studiegroepjes, reflecteren en het doen van seva (=belangeloos helpen, bijvoorbeeld bij de voorbereiding van het eten of het schoonmaken van wc’s). Het doel is spirituele groei. Ik vind het spannend en kijk er tegelijkertijd naar uit.

Bij team Communicatie & PR doen we ook aan seva. Zo hebben we buddy’s gevormd om van elkaar te leren. Na verloop van tijd rouleren we en vormen we nieuwe buddy’s. Want of je nu jong bent of ouder, lang of kort in dienst, weinig of veel ervaring hebt, je kunt altijd van elkaar leren. Het is goed om mee te kijken in elkaars ‘keuken’ en opbouwende feedback te geven. Want misschien moet iets nog even garen en niet direct worden afgegoten. Of zit er al genoeg zout in het gerecht en moet het juist wat zoeter. Heeft iemand al geproefd of het wel lekker is? En is die en die wel uitgenodigd voor het eten? Een heel nuttig proces en nog leuk ook. Onze manager is er blij mee, zij houdt wel van ambities. En wij ook.

Het is 17.24 uur, bijna weekend. Ik ga van de zon genieten en zondag van een uitvoering van de Matthäus Passion. Die passie deel ik met bewoonster Marleen van WZH Vliethof. Zij zingt mee met de Meezing Matthäus, waardoor zij haar liefde voor Bach herbeleeft. Heel bijzonder dat zij aan het Participatiekoor kan meedoen, een project dat mensen met dementie helpt om via muziek verbonden te blijven met hun emoties en herinneringen. Zowel Marleen als ik raken ontroerd van de mooie muziek van Bach. Ik hoop dat deze muziek haar nog lang blijft raken en kracht geven.

In dit blog deelt Roni twee verhalen uit de praktijk als beeldende therapeut. Hierbij geeft ze twee mooie voorbeelden van cliënten die dankzij het maken van kunst hun gevoelens en frustraties een plekje weten te geven.

Beelden als steun en troost

Dhr. X ligt al een aantal weken in het hospice. Hij vraagt zich af wat er zal gebeuren na de dood. Dit geeft hem een angstig gevoel. Ik voer een gesprek met dhr.: “Waar gelooft u in?” “Hoe denkt of wilt u dat het eruit ziet na de dood?”. Dhr. vertelt over zijn affiniteit met het Romeinse rijk, de prachtige zuilen en witte stenen. Ook stelt hij zich voor dat het hiernamaals een warme plek vol liefde en licht is met dierbaren die je ontvangen. De schoonheid van de natuur is er vast ook eindeloos. Tijdens het gesprek maak ik een groot schilderij a.d.h.v. de verhalen van dhr. X. Tijdens het gesprek leeft dhr. op en ziet hij zijn beeld tastbaar worden. Na de sessie geeft dhr. aan opgelucht te zijn. Niet lang na dit moment werd palliatieve sedatie toegepast. De verpleegkundigen plaatsten het schilderij op zijn voeteneind en in zijn beleving gaf dhr. aan het beeld in te gaan. De warme plek waar dierbaren op hem wachten kwam dichterbij. Dhr. overleed op vredige wijze. Het beeld gaf dhr. houvast en steun bij de angst voor het onbekende.  Ook mooie herinneringen worden op deze wijze uitgewerkt in beelden en kunnen steun geven als tastbaar symbool van positiviteit en kracht.

Iets nalaten voor nabestaanden

Dhr. A zal naar voorspelling nog maar een aantal weken leven. Dit is voor hem bijzonder frustrerend, omdat zijn dochter hoogzwanger is. Hij zal de geboorte van zijn kleindochter niet meemaken. Dhr. is erg bezig met het loslaten van het leven hier op aarde, maar met het feit dat hij zijn kleindochter niet zal ontmoeten kan hij geen vrede sluiten. De geestelijk verzorger en ik werkten samen in gesprekken met dhr. Dhr. wilde een schilderij maken om na te laten aan zijn kleindochter. De achterkant van het schilderij werd dicht gemaakt met textiel. Hier deden we brieven in aan de kleindochter en foto’s van dhr. A. De familie vulde het schilderij ook aan met verhalen over dhr. A en zijn leven. Op het schilderij werd het beeld van Maria met het kind geschilderd om over zijn kleindochter te waken. Wanneer zijn kleindochter op leeftijd komt en naar haar opa vraagt, zal zijn dochter het schilderij voor haar openen. Zo leert zij haar opa kennen.

Even voorstellen

Mijn naam is Dayenne Justiana en ben inmiddels acht jaar werkzaam bij de achterwacht, het alarmeringsteam voor de nachtdienst. Dit doe ik samen met nog een aantal andere collega's, waarvan de meeste ook al een geruime tijd werkzaam zijn bij de achterwacht of voor andere afdelingen binnen WoonZorgcentra Haaglanden (WZH). 

De achterwacht werkt dagelijks 8,5 uurs diensten voor verschillende locaties van WZH vanaf 23.00 uur tot en met 7.30 uur.

Cliënten kunnen vanuit huis alarmeren, zij hebben een alarmsysteem waarvan zij gebruik kunnen maken wanneer nodig. Maar ook collega's uit een verpleeghuis, waar geen niveau 4 aanwezig is, kunnen alarmeren bij calamiteiten.

Hoe vaak dit gebeurt in de nacht is erg verschillend. Soms wordt je vanaf begin dienst tot einde dienst opgeroepen en soms twee keer en soms ook niet. Zo nu en dan hebben we in de nacht ook vaste cliënten in de nachtdienst die je moeten helpen, echter gebeurt dat niet vaak. 

Er kunnen verschillende redenen zijn waardoor er gealarmeerd wordt. Er kan iemand gevallen zijn die daardoor een hoofdwond heeft opgelopen, iemand kan een te hoog of te lage bloedsuiker hebben, enz enz. In de meeste gevallen valt er een cliënt onderweg van of naar het toilet. 

Hulp van de achterwacht

Tot niet zo lang geleden hebben we een zeer geruime tijd voor een hele bijzondere dame mogen zorgen. Wat deze cliënt zo bijzonder maakte was dat de zorg totaal anders ging dan je gewend bent. Mw. was super intelligent, kon over van alles meepraten en las veel boeken. Mw. sliep al jaren in haar rolstoel ondanks dat haar huis van alle materialen was voorzien waarmee de zorg gemakkelijker kon worden uitgevoerd. Onze taak was om haar te verschonen in de nacht, zittend in een rolstoel. Samen met mevrouw hadden we een systeem gecreëerd hoe we dat het beste konden doen. Deze dame moest uiteindelijk steeds meer zorg krijgen, want mw. had veel wonden op haar benen. En omdat mw. het liefst door de achterwacht geholpen werd, kregen wij die taak op ons. 

Verschillende keren had zij naar het ziekenhuis gemoeten, maar mw. wilde niks horen van niemand. Zij ging pertinent niet naar het ziekenhuis, “Zijn jullie nou allemaal bedonderd,” zei ze dan. En als er uiteindelijk toch een afspraak werd gepland, omdat de zoon van mw. ook met zijn moeder had gesproken dat het beter is om te gaan, belde mw. achter iedereen zijn rug om de afspraak af. Wanneer de reden werd gevraagd waarom zij de afspraak heeft afgezegd kregen we een duidelijk uitgebreid antwoord. Maar we moesten vooral weten dat zij niet naar het ziekenhuis gaat! 

Mw. wilde vooral de eigen regie in handen houden dus alles wat wij deden moest volgens haar plan. We maakten vaak afspraken met mw. over de uitvoering van de zorg, wat er eventueel anders zou kunnen en wat waarschijnlijk beter zou zijn voor mw. Soms kwam zelfs de leidinggevende in contact met mw. om bepaalde zaken te bespreken en vast te leggen. Als alles was geregeld en gedaan, kwam je in de avond op kantoor om in je mail te lezen dat alles weer terug gedraaid was door mw, dat de zorg weer volgens plan van mw. uitgevoerd moest worden. 

Dankbaarheid

Vanuit de achterwacht deden wij allen ons best om mw. haar wensen te respecteren ondanks dat het soms totaal niet werkbaar was, toch zetten we alles op alles om mw. een prettige laatste levensfase te geven. 

Mw. en zoon waren toch erg tevreden met de achterwacht vooral omdat zoon zelf ook weet hoe moeilijk zijn moeder soms was. 

Werken in de zorg, vooral de nachtdienst valt niet altijd mee. Maar door dit soort ervaringen krijg ik keer op keer weer die voldoening en blijdschap dat het ook heel mooi en dankbaar werk is. Hoe lastig bepaalde situaties of mensen soms kunnen zijn, wanneer ik die oprechte “bedankt zuster” of “bedankt broeder” hoor tijdens mijn werk, maakt mijn hart nog steeds een sprongetje, omdat ik weet dat we met onze hulp weer iemand blij hebben gemaakt. En daar is waar we het met z'n allen ten slotte voor doen. 💜

Bij het werk van collega Anique is het duidelijk. Ze is locatieverpleegkundige en blogt regelmatig over haar prachtige beroep. Een beroep in de zorg waarbij we allemaal een beeld hebben. Verhalen die binnenkomen. Ik, Brigitte, ben communicatieadviseur. ‘Wat dóe je dan eigenlijk’, wordt mij regelmatig gevraagd.

Van ZZP'er naar vast

Bijna twee jaar werk ik als adviseur bij team Communicatie & PR van WZH. Begonnen als zzp’er en na zes maanden in dienst getreden. Ik hoor je denken ‘Eerst zzp’er en toen in dienst?’ Ja, dat kan ook bij WZH. Ik was bij de start van mijn werk bij WZH aan het scheiden en nog niet zo lang werkzaam als zzp’er. Ik verdiende te weinig om een huis te kunnen kopen en stond niet ingeschreven als woningzoekende. Als ik in dienst zou treden, zou ik meer financiële zekerheid en mogelijkheden hebben. Zodra mijn contract bij WZH was getekend, ging ik naar de hypotheekadviseur. Ik vond snel een geschikte woning die ik met de overwaarde van mijn oude huis kon kopen. Ik ben er nog steeds ontzettend blij mee en voel me er thuis.

Tante Nel van 99

Mijn tante Nel van 99 moest ook naar een andere woning. Ze is mentaal tiptop in orde, maar lichamelijk mankeert ze het nodige en heeft ze drie keer per dag thuiszorg. Ze zag er best tegenop maar positief als ze is, gaf ze zich er al snel aan over. “Je moet oude bomen niet verkassen”, bromde de man van mijn nicht. Maar eenmaal in haar tijdelijke woning, bleek het een verademing voor haar. Een lift, een moderner huis, warm en ruim. Ze had maar een paar spulletjes meegenomen, “Wat heeft een mens meer nodig?” Ze had er best willen blijven. Inmiddels is ze weer in haar eigen woning en geniet ook daar weer, mede dankzij professionele hulp van velen, van haar leventje thuis. Ik hoop dat ik haar honderdste verjaardag met haar mag vieren. Misschien is dat een leuk social media item: over alle honderdjarige bewoners van WZH. Ik stel het voor aan mijn collega’s.

De werkdag

Vandaag heb ik een thuiswerkdag. Ik start om 8.00 uur, want ik hoef geen fietstocht van een half uur te maken. Zonder make-up klap ik mijn WZH-laptop open, log in, lees de nieuwe intranetberichten en check mijn mail. Valt mee dit keer, maar 48 mails. Ik maak aantekeningen van de mails waarmee ik wat moet.

Ik zie dat de met tekst bedrukte stickers voor op de mokken voor een van de locaties zaterdag worden bezorgd. Even doorgeven aan de locatiemanager. Hm, ik heb blijkbaar een mail over het hoofd gezien van een collega die mij had gevraagd iets over te nemen van hem om een poster aan te passen. Ik mail de interne opdrachtgever dat ik er nog niets mee heb gedaan, bied mijn excuses aan en ga het alsnog regelen met een van onze vaste vormgevers.

O ja, niet vergeten de agenda van onze vaste fotograaf te checken. Onze collega’s van WZH Thuiszorg willen graag in het tweede kwartaal een fotoshoot plannen. Ik prik wat data en leg deze voor aan mijn collega die de fotoshoot vanuit ons team begeleidt. Ik noteer gelijk in mijn to do blok dat ik een kort verslag wil maken van het SANO symposium waar ik vorige week donderdag met mijn collega was. Zo kunnen mijn andere collega’s er ook kennis van nemen.

Pling. Een appje van mijn jongste dochter met een video van mijn kleindochtertje van vijf maanden, dat een plastic lepeltje in haar mond probeert te brengen. En een foto van mijn kleinzoontje, dat is gaan wennen op de basisschool, hij is bijna vier jaar. Aan zijn big smile te zien, heeft hij het naar zijn zin. “Ik ben al een grote jonne, oma.” Ik smelt.

Genietend van een lekkere cappuccino lees ik een artikel in de ActiZ nieuwsbrief over subsidie aanvragen voor intergenerationeel wonen, en stuur het ter informatie door naar de manager Vastgoed. Ook zie ik via het communicatie netwerk van ActiZ een oproepje van een communicatie collega met een vraag over een kerstmarkt.

Tante van 75 jaar oud

Je thuis voelen is niet voor iedereen weggelegd. Neem nou mijn andere tante van 75 jaar. Ze lijdt aan de ziekte van Parkinson en had met medicatie nog een redelijke kwaliteit van leven. Totdat ze door een stom ongelukje in huis haar heup brak. Ze werd opgenomen in het ziekenhuis, geopereerd, bleef nog lang warrig (‘komt door de narcose’) en moest revalideren in een huis van een van onze collega-instellingen. Na een aantal weken moest ze daar weg en zit nu alweer tijdelijk in een ander huis in Den Haag, totdat er een definitieve plek is in een door haar gewenst verpleeghuis. Want ze kan niet meer terug naar haar eigen huis. Ze kan zich niet verzorgen, is nog steeds warrig en is niet meer zo blij. Zouden er eerst nog medewerkers van het verpleeghuis langskomen om te vragen wat voor haar betekenisvolle activiteiten zijn? Bij WZH is deze werkwijze inmiddels bij veel locaties ingebed. Zo kunnen bewoners deze activiteiten met hulp van naasten ook in hun nieuwe huis blijven doen. Ik hoop het van harte, zodat mijn tante zich in haar nieuwe huis thuis kan gaan voelen.

Wat ik doe als communicatieadviseur bij WZH? Nou, dit onder andere.

Iedere avond met mijn twee zoontjes heeft een vast avond ritueel. In bad, pyjama aan, voorlezen, knuffels goed in bed voor mijn oudste zoontje, autootjes recht in bed voor mijn jongste zoontje, pinguïn-nachtlampjes aan met, jawel, een dekentje om de pinguïn heen zodat hij geen kou vat. Hierna volgen vaak de meest bijzondere uitspraken van de dag. “Mam, mijn broertje is het beste broertje van de hele wereld, ik wil voor altijd bij hem blijven slapen, zorg jij ervoor dat we voor altijd samen blijven?”

Mijn jongens zijn dan wel piepjong, maar ook een ouder iemand heeft behoefte aan vastigheid. Ik denk dat hoe ouder je wordt en des te meer afhankelijk van zorg je wordt (bijvoorbeeld wanneer je in een woonzorgcentrum komt te wonen) des te belangrijker het is om die vaste rituelen te achterhalen.

Vriendschappen voor het leven

Samen met je eigen spulletjes zorgen die rituelen ervoor dat je je ergens thuis voelt. Sommigen hebben het geluk om met hun partner naar ons toe te verhuizen, maar in de meeste gevallen zijn nieuwe bewoners weduwe of weduwnaar.  “Ja zuster, ik hoop echt weer wat te kunnen kletsen met een lotgenoot of te kunnen ondernemen en gewoon mijn ei kwijt te kunnen”, aldus een nieuwe bewoner. Lotgenoten; een medebewoner waarmee zij hen levensverhaal kunnen delen. Ook dit bepaalt of iemand zich thuis voelt of niet. En soms ontstaan er vriendschappen.

Vriendschappen voor het leven. Hoe oud je ook bent. Want ook dan zijn vriendschappen waardevol, misschien nog wel waardevoller dan voorheen. Er zijn zelfs ouderen die om deze reden naar Schoorwijck verhuizen. Zodat zij niet eenzaam thuis achterblijven. Daarnaast hopen bewoners hun regie over het leven te behouden. Iets wat wij respecteren en waarderen binnen WZH. Als medewerker van Schoorwijck kan ik zeggen dat iedereen zich hier dagelijks kneiterhard voor inzet.

Persoonsgerichte zorg

Het verlenen van liefdevolle en persoonsgerichte zorg is een van de belangrijkste pijlers binnen het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg.

Persoonsgerichte zorg is volgens mij altijd een afweging tussen goede én veilige zorg. Hierbij houden we rekening met de persoonlijke behoeften, wensen en voorkeuren van de bewoner. Het is van belang dat je hem of haar benadert als mens en jezelf continue de vraag stelt: Wat heeft deze bewoner nodig om zich gezond en gelukkig te blijven voelen? En heel soms is persoonsgerichte zorg het moeilijkste wat er is en wordt je gedwongen een keus te maken in het belang van de bewoner.

Dat klinkt natuurlijk heel mooi, maar je denkt wellicht: Hoe geef je dat nou vorm in de praktijk? Ik zal een voorbeeld geven.

Elke dag douchen

Er woont een mevrouw bij ons die thuis gewend was om elke dag en soms wel twee keer per dag te douchen. “Het is misschien een onmogelijk opdracht voor jullie, maar ik zou echt zo ontzettend blij zijn als ik iedere dag kan blijven douchen. Ook vanwege mijn stoma en PEG-sonde.” Samen zorgen we ervoor dat het aantal zorgminuten passend bij een indicatie zodanig verdeeld wordt dat we  persoonlijke belangen zoals deze kunnen waarmaken. Iets waar ik ontzettend trots op ben. Een gelukkige bewoner is een gelukkige werknemer.

Als je in de zorg werkt, dan ben je een expert in evalueren. Dagelijks evalueer je de zorg en wanneer blijkt dat de zorg niet meer toereikend is, handel je hier direct naar en zoek je samen met de bewoner naar een oplossing.

Een andere bewoonster met een PEG-sonde kreeg steeds meer last van bijwerkingen van de sondevoeding, maar vanwege gewichtsverlies was het van belang dat ze de huidige hoeveelheid zou blijven krijgen. “Zuster, het is misschien te belastend voor jullie, maar als ik nou gewoon als een kleine baby weer om de 2 uur ga eten in kleinere hoeveelheden?” Samen met het team en uiteraard in overleg met andere disciplines hebben we voor de beste oplossing gezorgd.

Nippen aan likeurtjes

Ik heb bovenstaande vrouwen van dichtbij mogen leren kennen. Twee bijzondere vrouwen, die ik besloot te blijven volgen. Het was onvermijdelijk dat deze vrouwen een band voor het leven zouden krijgen. Beiden niet in staat om via de normale weg te eten, maar wat een levensgenieters. Althans dat hebben zij van elkaar geleerd. Tijdens gelegenheden werd er geroken en genipt aan champagne, ijs en likeurtjes.

Tijdens de wekelijkse bingo besluiten de dames om samen naar de discoavond te gaan die gepland staat. “Kom eens kijken, wat vind je hiervan?” Ik kijk in twee ogen die glinsteren van geluk en zie een trotse vrouw staan in een van haar kleurrijke jurken. Ik begrijp direct waarom zij het vraagt. Ze draagt een haarstuk. Iets wat zij normaal niet draagt, maar het staat haar prachtig. “Mag ik even”, vraag ik? “Natuurlijk!”, reageert zij direct. Ik verplaats het haarstuk een beetje en kam haar haren terwijl ik naar buiten naar de molen kijk.  Ze pakt haar lippenstift en na het stiften van haar lippen, doet ze de lippenstift en haar luchtje in een tasje . “Ik heb er zo’n zin in”, zegt ze.

Haar medebewoonster, volledig uitgedost in disco-outfit inclusief boa, gelakte nagels en gekapte haren, doet de avond eer aan. Ik voel mijzelf van binnen warm worden als ik denk aan hoe ík mij voel als ik mij klaarmaak voor een avond uit. Zo moeten zij zich ook gevoeld hebben.

“Kom, we gaan dansen, dansen op het leven.” En ik kijk naar twee gelukkige vrouwen. Zij in haar rolstoel, geduwd door haar vriendin.

Moeilijke afweging

De disco-avond heeft veel betekend voor beiden. En wellicht was dit een van de laatste wensen die zij heeft laten uitkomen, want kort hierna verandert er iets. Er komt steeds meer familie over om tijd met haar door te brengen. De zorgvraag neemt toe. Een punt waarop we ons helaas moeten afvragen of een bewoner nog in Schoorwijck kan blijven wonen. Iedere bewoner denkt en hoopt dat dit zijn of haar laatste thuis is. Dat is helaas niet altijd het geval. Je hoopt een verhuizing op deze leeftijd te besparen, maar soms is dat de enige juiste keuze.

Bij haar is dit gelukkig niet het geval en is er in samenspraak met familie en huisarts besloten dat Schoorwijck haar laatste thuis blijft. Een palliatief beleid wordt ingezet. De periode hierna verslechtert haar situatie snel.

Akelig stil

Ik besluit haar vriendin en medebewoonster in te lichten, nadat ik hiervoor toestemming heb gekregen. Vrijwel direct loopt zij richting een laatje en pakt hier iets uit. Hierna haast zij zich naar mij toe en samen gaan we de lift in. Haar ogen zijn vochtig en het is akelig stil. De deur gaat open en we lopen richting de kamer van haar vriendin. Een emotioneel familielid staat in de deuropening en gebaart dat we binnen mogen komen. Omringd door tientallen familieleden ligt zij daar. Even deinst de vriendin terug, maar gelukkig kan ik haar ervan overtuigen om samen met mij naar binnen te gaan.

Het contrast is enorm vergeleken met enkele weken terug. Ik voel haar lichaam rillen naast dat van mij en ik beluit haar een arm te geven. Ze pakt haar tasje en stuntelt met het openen van het ritsje. Ik bied mijn hulp aan, die ze direct aanvaardt. Kort daarna haalt zij een gouden ketting met een kruisje eraan uit haar tasje. Het valt direct stil in de kamer. Alle ogen gericht op haar.

Engelbewaarder

Gespannen, maar recht op haar doel af overhandigt zij de ketting aan haar vriendin. “Als een engelbewaarder is ze bij je. Je bent niet alleen. Dank voor onze vriendschap en onze wederzijdse acceptatie. We hebben genoten van het leven zolang het kon. Op onze manier. Goede reis, lieverd.”

Tranen rollen over hun beider wangen, terwijl zij elkaar voor een laatste keer omhelzen. Mijn hart maakt een sprongetje en vult zich met trots; dit hadden beide dames niet willen missen.

Soms leidt acceptatie van het onveranderbare tot een nieuwe mogelijkheid: een band voor het leven. En wij, wij dragen bij aan kwaliteit van leven en zorgen voor deze verbinding,

LIEFS,

Zuster Anique

De donkere dagen van december hebben iets magisch. Vol herinneringen, weemoed en liefde. Dagen die in het teken staan van familie, vriendschap en vertrouwen.

Mijn twee zoontjes zijn druk met het versieren van de kerstboom. De kerstboom is blauw dit jaar, maar de Hulk en Spiderman zorgen voor afwijkende kleuraccenten. Een vast ritueel: samen de kerstoom optuigen. We luisteren samen naar kerstliedjes en lijken alle drie op te gaan in onze gedachten.

• “Mam, opa Jan is in de hemel toch?”
• “Ja lieverd, dat klopt.”
• “Waren er toen veel ambulances? Hebben ze geprobeerd hem beter te maken? Was hij heel oud dan? Of wilde opa niet meer leven?”
• Nee lieverd, er gebeurde iets in zijn hoofd. De dokters konden hem niet meer helpen, anders had opa heel graag nog geleefd. Er zijn soms wel mensen die niet meer willen leven, maar dat leg ik je wel uit als je ouder bent, goed?”

Terugkijken

Ieder jaar wanneer Kerstmis nadert, kijk ik terug op het afgelopen jaar en wat het me heeft gebracht. Een gezond en productief jaar. Ik blik met plezier terug op wat ik heb bereikt, ook al zijn er nog duizend dingen die ik zou willen doen. Ik heb geleerd zo nu en dan even stil te staan bij de dingen van mijn to-do-lijstje die ik heb doorgestreept en dat te waarderen. Andere herinneringen doen me pijn en ik zou willen dat ik bepaalde situaties kon terugdraaien. Ik nam afscheid van te veel bewoners en twee liefdevolle collega’s. Herinneringen die ik koester en een speciaal plekje in mijn hart hebben.

Ik ga al heel wat jaren mee in de ouderenzorg en het valt me op dat de laatste weken van het jaar een bijzondere sfeer hebben. Sommige bewoners kijken ernaar uit; vlak na Sinterklaas verandert onze locatie in een magische wereld van lichtjes. Een traditionele, warme kerstsfeer, die zich jaarlijks verder uitbreidt. Steeds meer balkonnetjes zijn uitbundig versierd met lichtjes en kerstdecoratie. En tijdens het kerstdiner zijn bewoners uitgedost in de meest glitterrijke outfits.  

Andere bewoners vinden het allemaal wel prima. “Kleding uitzoeken voor het diner? Waarom? Het is toch zo voorbij, zuster.” Ook aan mantelzorgers merk je dat de periode van de feestdagen anders is dan anders. Een aantal familieleden beseft dat het waarschijnlijk de laatste feestdagen zijn die hun geliefde gaat meemaken. Het is ontroerend en liefdevol tegelijk.

Geen kwaliteit van leven

Zo ook voor de man waarvoor ik vorig jaar nog eerstverantwoordelijke was. In dat jaar hebben we samen mooie, maar pijnlijke momenten gedeeld. Deze meneer gaf meerdere malen aan dat hij door zijn chronische progressieve ziekte geen kwaliteit van leven meer ervaarde. En dat hij niet meer verder wilde leven. Maar hoewel hij niets anders kon dan zitten in zijn splinternieuwe sta-opstoel, kwam hij keer op keer terug op zijn besluit.

“Nee, zuster ik heb een dochter en kleinkinderen die mij nog niet kunnen missen. Dit besluit kan ik niet nemen, hoe ziek ik ook ben. Het komt wel goed, morgen voel ik mij vast weer beter. Doe mij maar weer zo’n papje en dat bruisding en dan ben ik morgen weer het ventje, hoor.” Deze ijzersterke man, die altijd op de been was en nu niets anders meer kon dan zitten en zich rustig houden, stemde maar weer in met uit bed komen, een ontbijtje en weer die stoel in. Iets ondernemen zat er helaas niet meer in. Ook niet met de elektrische rolstoel die hij kreeg.

Hoe houdt iemand dat vol? Is het zijn uitzicht op de parking, waar hij dagelijks collega’s aan ziet komen op werk en blij is wanneer iemand er weer is? Zijn het de voetbalwedstrijden op zijn tablet? Of is het zijn krantje, dat hij dagelijks vroeg in de ochtend krijgt, met een gezellig praatje erbij? Iedere dag hetzelfde, wekelijks inleveren en dan nog de kracht vinden om op te staan en de dag door te komen. Deze man is synoniem voor ‘doorzettingsvermogen’.

Het is genoeg geweest

Maar een maand voor zijn verjaardag is het toch genoeg. “Ik kan het niet meer, ik wil dood, ik wil een spuit, liefst vandaag nog.” Er volgt een intens en verdrietig familiegesprek, maar dit keer komt hij niet terug op zijn besluit. Er wordt een dag gepland voor zijn euthanasie.

De daaropvolgende periode gaat niemand vergeten. Hij kan weer ‘ademhalen’ en lachen en deelt de mooiste verhalen over vroeger. Bovenal is hij erg opgelucht. “Ik kijk ernaar uit, kan je dat ergens begrijpen? Ik ga weg zoals ík dat wil, op mijn eigen manier, en dat kan mede dankzij jullie.”

Zoals altijd zit ik op de stoel aan tafel tegenover hem en kijk in zijn ogen. Zijn tafel grotendeels bedekt met kranten, medicatie en zijn citroenplant.  “Wat kan ik nog voor je doen?”, vraag ik. “Gewoon hier blijven zitten en er zijn”, antwoordt hij. En daar zit ik dan. Er te zijn. Als zorgverleners proberen we dit allemaal: ‘er zijn’ op het moment dat je er bent. We komen bij een bewoner naar binnen, luisteren, vragen, voelen, kijken en proberen naar ons beste kunnen er te zijn voor de bewoner en zijn of haar naaste.

“Hier, kijk eens.” Hij laat mij een kaart lezen waarin hij vrienden en familie uitnodigt om afscheid te nemen. Ik vertel hem dat ik het zo enorm dapper vindt dat hij dit doet. “Ja, wat moet ik dan? De knoop is door.” Even voel ik een lichte twijfel en ik vraag mij af of ik hem toch niet op een andere manier kan helpen. Ik stop met voorlezen en kijk op. Ik zie een man met opengesperde ogen, bijna angstig, en hoor een onregelmatige ademhaling. Ik ga door met lezen en zie zijn gezicht ontspannen. En ik concludeer dat we hem niet beter kunnen helpen dan we nu doen.

Dubbel verdriet

Tijdens het lezen van de laatste regel wordt er op de deur geklopt. De zoveelste bewoner komt afscheid nemen. Een bijzonder moment, want deze mevrouw heeft dezelfde aandoening. Er flitst een gedachte door mijn hoofd en ik vraag mij af of zij die ook heeft. Wanneer zij hem een laatste knuffel geeft, zie ik de pijn in haar ogen. Dat bevestigt mijn gedachten. Dubbel verdriet: afscheid van een vriend en medebewoner en een blik in de toekomst. Ik besluit straks nog even bij haar langs te gaan.

“Meisje, wat ben ik jou en jullie dankbaar. Jullie werk is geen vak, maar een roeping. Weet je, wat moest ik dan? Dit is toch helemaal niets meer?” Hij vraagt mij of ik niet hetzelfde had gedaan. Ook al is hij veel ouder dan ik, denk ik te begrijpen dat als het leven uitzichtloos wordt en je elke dag lijdt, je tot een besluit als dit kan komen.

Maar als je dan 100% zeker bent van je besluit, dan toch liever vandaag dan over 3 weken? Maar daar zit ik naast. Deze periode is intens. Uiteraard voor hem en zijn familie, maar ook voor ons team. Wat ben ik trots op hen. En anders dan ik van tevoren dacht, is deze periode mooi en waardevol. Familie, kennissen, collega’s, medebewoners, iedereen kan afscheid nemen van hem zoals hij dat wil. En wat geniet deze man daarvan.

Glunderen van trots

Een paar dagen voor zijn overlijden vraag ik hem of hij het goed vindt dat ik mijn volgende blog over hem schrijf. Ik kon altijd goed met hem lachen, maar dit keer denk ik hem te zien glunderen van trots. De daaropvolgende dagen vraagt hij mij keer op keer weer wat hem nou zo bijzonder maakt.

Vorig jaar was ik ook aan het werk tijdens de kerstdiners en bracht ik het kerstdiner naar hem toe.

“Ook dit jaar breng ik een bordje voor je naar boven, goed, tijdens het kerstdiner?” Ik hoor hem lachen en zie dat hij volledig buiten adem is van al het praten en de inspanning. “Neem dit jaar maar een glaasje, op mijn leven en op mijn dood.”  antwoordt hij.

En dan volgt ook voor mij het laatste afscheid.  “Bedankt meisje, wat jullie dag in dag uit voor mij doen, is met geen pen te beschrijven. Je hebt passie voor je vak. Blijf er zijn op de momenten die ertoe doen.” Zijn gezicht ziet er wit en breekbaar uit, het lijkt wel porselein. Ik reik hem mijn hand aan; normaal geeft hij een boks, maar dit keer geeft hij mij een knuffel.

Ik neem mij voor om in 2023 naast mijn bewoners te blijven staan, mij in te leven in wat zij voelen en met hen mee te denken. En bovenal: hen te blijven helpen zoals zij geholpen willen worden.

Geniet van de feestdagen en proost op het leven,

LIEFS, 
Zuster Anique

In de vroege ochtend rij ik in het donker richting werk voor mijn tweede dienst van de week. Mijn jongste zoon achter in de auto, nippend aan zijn beker met limonade. Hij propt het laatste stukje wafel in zijn mond en lacht naar mij. Zo vrolijk en onbezorgd. Zijn blik op het leven nog zo onbevangen.

Als ik mijn zoontje heb afgezet bij de opvang en ervan verzekerd ben dat hij straks vast stopt met huilen, rij ik door naar werk. Ik bewandel de bekende route: naar de kast waar ik mijn telefoon en sleutels pak, vervolgens langs de koffiemachine voor een verse bonenkoffie, en ik eindig in ons kantoor.

Zoals iedere ochtend bel ik de etages, zodat ze weten dat ik er ben en om te vragen of alles goed gaat. Een collega op de laatste etage vertelt dat het niet goed gaat met een van onze bewoners. Ik start de computer op en lees de overdracht. Het blijkt echt niet goed te gaan en ik vermoed dat het een levenseindegesprek wordt.

Het wordt niet het eerste levenseindegesprek deze week. Het zijn de meest intense, persoonlijke gesprekken die je kunt voeren. Gesprekken die voor dat extra stukje verbinding kunnen zorgen. Er is geen recept om zo goed mogelijk dood te gaan en er is ook zeker geen recept dat je vertelt hoe je over deze onvermijdelijke levensgebeurtenis kan praten.

Ik wandel richting de kamer van de bewoner en klop op de deur. Vlak achter de deur hoor ik “jaaa”. Ik voel even paniek in mijn lijf en vraag mij af waarom het antwoord op mijn geklop zo dichtbij is. Wanneer ik voorzichtig de deur open, zie ik haar de vertrouwde Brinta-pap maken.

Precies hoe ze het altijd wilde: goed warm, niet te dik en de roomboter moet gesmolten zijn. Ze vraagt mij of ik de dop van haar ijzerdrankje open wil maken. “Natuurlijk”, antwoord ik en draai de dop eraf.

Fascinerend vind ik het: de keuze hebben gemaakt dat je niet meer wilt leven, maar de dagelijkse routine niet kunnen of willen opgeven. Je zou denken dat je alles laat vallen, in bed gaat liggen of op z’n minst een sterke borrel neemt, toch?

Enkele minuten later beginnen haar benen te trillen en beginnen haar armen te verzuren van het roeren in de pap. Ze sluit haar ogen. Ik vraag haar of ik het mag overnemen. Na wat gekreun hoor ik zachtjes “Ja, doe maar dan.” Nog maar kort geleden had zij dit nooit toegestaan; ze zou mij de lepel nog niet in mijn hand gunnen.

Het voelt als lang geleden dat deze bijzondere vrouw wekelijks naar de kapper liep. Volledig uitgeput, maar uiterst chic gekapt kwam zij terug. Ze kon urenlang met ons discussiëren in haar kamer en bleef voet bij stuk houden, ook al realiseerde zij zich tijdens het gesprek dat een compromis misschien wel de beste oplossing was.

Nu lijkt het haar niet meer te schelen hoe haar haren zitten. Voorzichtig vraag ik of ik haar haren mag kammen. “Vandaag wel“, antwoordt zij vastberaden.

Wanneer ik tevreden ben met het resultaat begeleid ik haar naar haar stoel, vlakbij het raam. Samen kijken we naar buiten. Ze steekt een trillende hand naar me uit. Ik knijp er zacht in, zij knijpt niet terug. “Ik wil nog maar een ding, dat is gaan slapen en nooit meer wakker worden.”

Diezelfde middag is er een familiegesprek. De volgende ochtend loop ik direct bij haar langs. Ze is in diepe slaap. De frons tussen haar wenkbrauwen, die is verdwenen. Volledig ontspannen, maar alleen ligt zij daar. Vredig kam ik haar haren en vertel haar dat ze niet alleen is.

LIEFS, 
Zuster Anique

Het is lente, de zon schijnt en ik besluit mijn fiets te pakken richting werk. Mijn zoontje zit voorop de fiets. Een frisse ochtendbries door zijn lange, blonde haartjes. De warmte van de ochtendzon is goed te voelen op onze huid, hij knijpt met zijn oogjes en maakt een cirkel door zijn wijsvinger op zijn duim te plaatsen. Ik begrijp meteen wat hij bedoelt, zijn zonnebril.

Wanneer ik aankom op werk, hoor ik dat er een collega ziek is op de tweede etage. Ik besluit zo snel als mogelijk de overdracht te lezen en drink mijn inmiddels koud geworden koffie op. Vervolgens haast ik mij naar de etage om te gaan ondersteunen in de ochtendzorg.

Ik bel aan bij mevrouw en wacht totdat ik “joehoee” hoor waarna ik de deur open en bij haar naar binnenstap.

Het is een puinhoop waarvan we beiden niet weten waar te beginnen met opruimen. Een allesoverheersende stilte vult de kamer.

“Pakt u de voorkant van uw blouse? Dan help ik u wel even met de knoopjes." Het samenspel lijkt in volle gang. Ik met mijn allerbeste glimlach en zij met een vreemde, bijna verslagen blik in haar ogen. Wat zal ze denken: "Wie ben jij? Hoe weet jij hoe ik heet? Wat kom jij hier doen in mijn huis? Waarom moet mijn kleding uit?" Ik maak mij een voorstelling van de gedachten die door haar heen gaan en begrijp direct de blik op haar gezicht.

Zoekende naar de juiste woorden, probeer ik haar gerust te stellen door de nadruk te leggen op onze samenwerking en niets te doen wat ze niet wil. Het lijkt deze ochtend goed te gaan. Ik zoek naar bevestiging en vraag haar of het goed gaat. Heel zachtjes hoor ik haar stoeien met het vinden van de juiste woorden. Vervolgens hoor ik haar mijn vraag beantwoorden met “Ja, wil je ook nog even mijn rug insmeren en mijn onderlaken rechttrekken?”

Nog geen 10 seconden later kijk ik in een gezicht dat ik niet meer herken. "Ga weg joh! Ik ken jou helemaal niet! Aankleden? Ik blijf in mijn bed, jij snapt er niets van! Wie denk je dat je bent een of andere dokter ofzo!? " Haar lichaam verzet zich direct en blokkeert iedere vorm van hulp. Onder andere onrust, paniek en angst zijn non-verbale lichaamssignalen die ik kan aflezen. Ineens alles volledig kwijt en niet meer in staat om het te verwoorden. Zo zoekend en dwalend zonder doel, want dat herinnert ze zich niet meer. Het voelt alsof ze het licht probeert te zoeken in een donker en dicht bos. Ik pak haar hand, probeer de woorden te benoemen waar zij naar op zoek was, maar het is te laat.

Ze is verdwaald, verdwaald in het dichte bos dat “dementie “heet.

Ik denk terug aan vanmorgen vroeg toen ik op de fiets zat met mijn zoontje. Op de een of andere manier weet ik altijd wat hij nodig heeft waarom nu dan niet bij haar?

De volgende ochtend besluit ik het op een andere manier aan te pakken.

Soms moet je even op je handen gaan zitten en teruggaan naar de basis, naar die pagina uit het levensboek die zij zich nog wel kunnen herinneren. Ik besluit haar te vragen naar haar werk, een baan die zij jarenlang met plezier heeft beoefend. Ze begint te praten en vraagt of ik een kopje koffie lust. Dat kleine dingetje waar zij zo blij van wordt; een warm kopje koffiedrinken samen met iemand, met een heel klein beetje melk erin.

Tijdens het drinken van mijn te warme koffie probeer ik haar behoefte lezen; waar is zij nou naar op zoek, is het een geruststellend gesprek of een schone blouse of onderbroek?

Ik besluit mee te gaan op pad in het bos en doe een poging de overweldigende route samen met haar te overmeesteren.

Haar foto van vroeger, er zit wat stof op, dit laat ik haar wegvegen en er verschijnt een lach op haar gezicht. We staan samen voor het raam en ik vertel haar dat ik zin heb in de zomer, het strand en een koud biertje op het terras. Ze glimlacht naar mij en zegt “ja kind, geniet nooit met mate meisje, voor je het weet kan dat niet meer.”

“Ik heb altijd met volle teugen genoten, mijn werk was belangrijk, maar het is mij gelukt een balans te vinden tussen werk en thuis, ik werkte ook in de zorg weetje? Jaaa dat had je niet gedacht he?”

“Waardeer de kleine dingen meisje, die brutale kindjes van je zijn de halve wereld waard”

Ik denk terug aan vorige week, allebei mijn zoontjes wilden op bezoek bij deze karakteristieke dame. “Mama, ik wil naar die mevrouw bij wie ik het lichtknopje mag in- en uitdrukken, mag rennen over de gang en daarna op bed een koekje mag eten.”

De blijde glimlach die op haar gezicht verschijnt bij het zien van mijn kinderen, ga ik nooit vergeten. “Ik weet wat je meemaakt, ze zijn inmiddels dan wel volwassen, maar ook ik heb twee van die knullen groot moeten brengen. Het is mij gelukt, dus jou ook hoor.”

Het lijkt erop alsof zij de weg in dat dichte bos voor even heeft teruggevonden. Naar die ene pagina uit haar levensboek die zij zich nog wel kan herinneren.

“Voel je je hier thuis?’’, vraag ik. Ze knijpt in mijn hand en loopt richting het raam met uitzicht op de vijver. “Ja, dit is mijn thuis nu, maar wat als het straks niet meer gaat?” Haar spieren rondom haar mond spannen zich aan en haar ogen worden waterig. Snel probeer ik dit gevoel weg te nemen door haar te helpen met het uitkiezen van haar kleding voor die dag. Die ochtend kan ik zonder problemen zorg verlenen bij deze unieke mevrouw en besluit zij het fleurige setje wat we samen zorgvuldig hebben uitgekozen aan te trekken.

Dementie heeft vele gezichten en die kunnen elkaar heel snel afwisselen. Was het mijn glimlach die irritant geworden was waardoor ze gisteren opeens boos werd? Wilde ze liever niet uit bed omdat ze ergens pijn had? Wilde zij een jurk aan in plaats van een blouse? Of begreep ze mij gewoon niet?

Vaak weten we niet wat de reden is waarom we opeens dat andere gezicht te zien krijgen. Geen enkele dag is hetzelfde. Soms mag je heel even met ze door het verdwaalbos lopen om even later weer volledig in het duister te tasten.

Aan het einde van mijn dienst tref ik haar in het door ons uitgekozen setje, beneden op het terras. Haar ademhaling lijkt zich te versnellen, een verbaasde blik in haar ogen. Ik realiseer mij dat ze niet meer altijd weet wie ik ben, maar ik voel dat ik iets voor haar beteken zoals ze naar mij lacht als ik haar tegenkom.

Met een tevreden gevoel ga ik naar huis.

Iedere ochtend om 7 uur, op weg naar mijn werk, zie ik haar. Helemaal alleen. Een knappe dame op leeftijd achter een rollator met daarop een aangebroken zak brood. Haar haren zijn te lang en haar kleding is te groot. Maar haar ogen glinsteren van afstand. Om haar heen tientallen meeuwen. Het maakt niet uit waar zij staat, de meeuwen zijn bij haar.

Wat voor leven heeft deze bijzondere vrouw gehad? Heeft ze een partner? Is ze onderweg naar haar partner, wellicht in een verzorgingshuis? Of leeft haar partner niet meer? Maar bovenal: is zij gelukkig?

Als je een partner hebt met wie je een liefdevol leven deelt, mag je jezelf gelukkig prijzen. Maar hoe blijf je gelukkig? Hoe word je samen oud? En hoe doe je dat wanneer je allebei of een van de twee in een verzorgingshuis woont? Durf je elkaar nog een knuffel te geven? Heb je nog wel privacy?

Ik probeer hierover probeer in gesprek te blijven met onze bewoners. Op onze locatie voel ik zeker vrijheid en ruimte om lief te hebben. Zo lijkt er iets moois op te bloeien tussen twee bewoners; zij knepen er vorige week samen tussenuit. De partner van een andere bewoner schuift bijna wekelijks een bedbank aan, zodat hij bij zijn vrouw kan slapen. Weer een andere bewoner geniet van een wijntje op schoot bij een medebewoner.

Op de begane grond zijn meerdere echtparenkamers. Bijna wekelijks tref ik beiden aan op hun eigen terras. Hij drinkt een koud biertje en geniet van de zon. Zij kijkt naar hem. Wanneer mijn blik de hare kruist, glimmen haar ogen mij trots tegemoet. Ze heeft niets nodig, behalve het geluk van haar partner.

De liefde tussen deze twee mensen vult het appartement. De wanden van de woonkamer hangen vol foto’s; herinneringen aan hun lange historie samen.

Ze kijkt haar man aan. De manier waarop maakt me bijna jaloers. Ik hoop dat mijn man en ik later ook nog zo naar elkaar kijken. “Ja, hij is mijn man, de man die mij een prachtig leven heeft gegeven”, zegt ze liefdevol. Hij lacht terug, duidelijk opgelucht door haar antwoord. Hij pakt haar hand. Zij legt haar bevende, rimpelige hand op de zijne. Hij geeft haar een kus op haar mond. Twee tevreden mensen kijken mij vervolgens aan.

Zijn ziekte is de reden dat zij niet meer thuis konden blijven wonen. Wat was zij dankbaar dat ze bij ons het leven zoals thuis samen konden voortzetten. Dagen, weken en maanden zijn gevuld met puur geluk. Maar onvermijdelijk komt het moment dat haar man de strijd met de vreselijke, progressieve ziekte verliest.

“Ik kan hem nog niet missen, zuster. Wat moet ik nou straks zonder hem?“ Ik kijk in haar betraande gezicht. Haar onderlip trilt. We staan naast elkaar. Ik pak haar hand en knijp er zachtjes in. We zwijgen.

Lange tijd is hij onrustig, zoekend naar een juiste lichaamshouding. Ze praten met elkaar en met hun kinderen over het begrip ’comfort’ in de laatste levensfase. Zoals een leeuwin waakt over haar welpen, komt zij op voor het belang van haar man: een pijnloze en vredige dood.

Hij ligt op bed, zijn ogen gesloten en haar hand in de zijne. Ze streelt afwisselend de rug van zijn hand en zijn haar. “Hoe lang waren jullie eigenlijk samen?”, vraag ik. Een trotse glimlach verschijnt op haar mond en in haar waterige ogen komt een glinstering tevoorschijn. “Drieënzestig jaar, zuster, drieënzestig jaar.” De daaropvolgende avond slaapt hij vredig in, in het bijzijn van zijn partner.

Ik klop op de deur die al verwelkomend op een kiertje staat. “Ik ben het”, roep ik. In het halfdonker zie ik de achterkant van haar badjas. Ze staat voor het raam. Op de rollator voor haar staat een koud kopje koffie met een half opgegeten kom yoghurt. De televisie is aan maar het geluid is uit.

Ik leg mijn hand rustig op haar schouder. Ze draait haar hoofd naar me toe en ik kijk in haar betraande gezicht. Machteloze woorden en een stroom tranen volgen elkaar op. Ik reik een glas water aan en ga naast haar staan. “Ik heb het gevoel dat ik gefaald heb. Had ik meer kunnen doen? Had ik hem langer thuis moeten houden? Had ik hem vaker moeten knuffelen?” Zo zitten we terwijl haar verdriet zich een weg naar buiten zoekt. Vijf minuten. Tien minuten. Ik wacht tot haar tranen zijn verdwenen.

Wanneer ik mijzelf aan het einde van mijn dienst afmeld bij het servicepunt en een laatste rondje maak door het Ontmoetingscentrum, zie ik haar aan een tafel zitten. Ze is druk in gesprek met een medebewoner en neemt een slokje van haar wijn. Het verdriet is nog daar, maar heel even zie ik de glinstering in haar ogen, diezelfde glinstering als wanneer zij naar hem keek.

Bewoners die een heel leven hebben gedeeld en op hun oude dag een nieuw leven moeten opbouwen. Bewoners die me zeggen dat nooit te zullen kunnen. En die, als het moment daar is, zo ongelooflijk sterk blijken te zijn. Voor de zoveelste keer raak ik vervuld met een gevoel van diep respect voor de mensen onder ons die jarenlang een dierbare bij zich hebben gehad en die dan opeens moeten missen.

Als ik die middag door de gang loop op weg naar huis, schiet zij mij aan. “Bedankt voor het luisteren kind… Maar goed, dat is je vak, hè?”

“Nee hoor, wij zijn ook maar gewoon mensen”, antwoord ik met een glimlach.

Luisteren, dat is een vak apart en tijdens het dagelijkse rennen de ultieme uitdaging. Luisteren met de bedoeling om te begrijpen, niet met de bedoeling om te antwoorden. Iemand leren kennen is een eerste stap op weg naar een beter begrijpen.

LIEFS, 
Zuster Anique