Elke dag alleen naar buiten
Ergotherapeute Manja Trouw geeft aan dat we naar buiten kunnen. Kees De Bruin, de handen op de rug gevouwen, gaat voorop. Alsof de bewoner van WZH Leilinde alleen is marcheert hij door, in een kalm, gelijkmatig tempo.
Zonder ook maar één keer om te kijken. Niet één keer stopt hij, niet één keer aarzelt hij. Ook niet als de fotograaf om hem heen holt, om hem van alle kanten op de foto te zetten. Bij de speeltuin, bij de vaart. De Bruins vaste herkenningspunten.
De tachtiger weet precies waar hij heen gaat. Ook al is hij veel vergeten. ,,Hij weet niet dat hij in Leilinde woont’’, zegt zijn dochter Cecile de Bruin in een groot artikel in de AD Haagsche Courant over het Lerend vermogen van mensen met dementie. ,,En zijn eigen kamer kan hij ook niet vinden.’’ Toch wandelt hij helemaal in zijn upje buiten. Dag in, dag uit. Hoe dat kan? ,,Een mens heeft honderd miljard hersencellen. Door dementie sterven er een hoop af, maar er blijven er ook nog heel veel intact’’, verklaart Trouw. ,,Daardoor kun je in een vergevorderd stadium van dementie blijven leren. Dat lukt wel alleen als je gemotiveerd bent, als je iets echt leuk vindt.’’
foto Frank Jansen
Onderzoek vanuit Haagse Hogeschool
Trouws collega Mari Groenendaal, lecturer practitioner, doet vanuit WZH onderzoek bij de Haagse Hogeschool naar leren bij dementie. Helemaal precies weten ze het niet, zegt ze, hoe het werkt. ,,We hebben een klein onderzoekje gedaan met vier cliënten, die net als meneer De Bruin een route leerden lopen. De man die het slechtste scoorde bij de geheugentest, kon de route het best onthouden. Mogelijk is dat toeval.’’
Bij dementie, zegt ze, ‘gaat er heel veel kapot’. ,,Hoe meer er in de hersenen beschadigd is, hoe moeilijker het wordt. Toch is er nog veel mogelijk. Wat dat dan is, is soms niet te voorspellen. Zeker op het gebied van oriëntatie.’’
Methode van foutloos leren
De Bruin leerde de route via de methode van het ‘foutloos leren’. De route moet er ‘ingeslepen’ worden, door die keer op keer te herhalen. Dat moet ‘foutloos’, wat betekent: altijd op exact dezelfde manier. Groenendaal: ,,Terwijl wij leren van fouten, kan het demente brein die niet verwerken. Door de voortdurende herhaling is de route nu opgeslagen in meneer De Bruins zijn onbewuste geheugen. Hij hoeft er niet meer over na te denken.’’
De leermethode kost tijd, maar is dat dubbel en dwars waard, vindt Trouw. ,,Het gaat om kleine dingen, maar die geven wel veel plezier. Als je bijvoorbeeld graag koffiezet voor mensen. Dat konden ze thuis op hun eigen apparaat, maar niet op het apparaat in het verpleeghuis. Dan leren we het ze opnieuw.’’
Onlangs is, onder meer vanuit de Haagse Hogeschool,-zorginnovatiebureau DAZ en Alzheimer Nederland de landelijke campagne ‘Lerend vermogen van mensen bij dementie: denk in mogelijkheden’ van start gegaan om betrokkenen te stimuleren meer te doen met wat mensen met dementie nog wél kunnen. WZH loopt hierin voorop en heeft filmpjes aangeleverd van de succesverhalen. Groenendaal: ,,We hopen andere zorgaanbieders te inspireren om ook van die min een plus te maken. Voor organisaties is het soms moeilijk in te passen, maar het kán wel.’’
Vrolijk gehaakte pannenlapjes
Naast foutloos leren, gebruikt WZH ook het ‘associatief leren’ en het ‘emotieleren’. ,,Dingen die een emotie oproepen blijven beter hangen.’’ Vandaar de vrolijke gehaakte lapjes die her en der in Leilinde hangen. Trouw: ,,Die zijn voor een mevrouw, die dolgraag beneden een kopje koffie drinkt, maar de weg niet kan vinden. Deuren ziet ze als een wit vlak. Omdat ze van haken houdt, volgt ze nu de pannenlapjes.’’
Meneer De Bruin is een buitenmens, geboren op een boerderij. Zijn dochters gaven dat direct aan bij de intake. Cecile de Bruin: ,,Ik vond het een vreselijke gedachte dat hij de rest van zijn leven binnen zou zitten.’’ Ze vindt het ‘heel bijzonder dat WZH dit doet’. ,,Ik heb er nu een veel beter gevoel bij dat mijn vader in een verpleeghuis woont.’’
Vrijheid belangrijker dan veiligheid
Ook al is het tegelijk spannend, dat haar vader er zelfstandig op uit gaat. ,,Ja, hij kan aangereden worden door een brommer. Maar ik vind vrijheid belangrijker dan veiligheid.’’
Het wandelen doet haar vader goed, weet ze. ,,Laatst moesten ze binnen blijven vanwege een uitbraak van griep. Hij was gedesoriënteerd en chagrijnig.’’ Trouw: ,,Ook al weet hij na afloop niet meer dat hij gewandeld heeft, het fijne gevoel blijft hangen.’’
